Historia/e kina (I)
1B : Samotna historia / Une histoire seule
Rok ukończenia przez Godarda Histoire(s) du cinéma, 1998, porównać można do 1960, w którym premierę miało À bout de souffle. Film ten (o ile w odniesieniu do tego dzieła wypada używać tego określenia) w szerokim odczuciu rozpoczął nowy okres w twórczości Godarda, który jednocześnie otwiera nową epokę w historii kina i sztuk wizualnych. Zarazem, Histoire(s) zachęciły do nowego spojrzenia na całą jego twórczość jako na dzieło teoretyka i praktyka montażu. Filmy z lat dziewięćdziesiątych, takie jak Hélas pour moi, Allemagne 90 neuf zéro czy JLG/JLG, które w momencie premiery spotkały się przeważnie z niechęcią krytyków, teraz ujawniły swój charakter jako kamienie milowe na szlaku prowadzącym do Histoire(s). Histoire(s) to najdłuższy film Godarda, gdyż tworzony był przez dziesięć lat (1988-98) i trwa aż 265 minut. Jest to również najobszerniejsze dzieło w jego dorobku w sensie ilości i różnorodności źródeł, z których autor korzysta. Ze wszystkich filmów Godarda, Histoire(s) miały też najdłuższy okres inkubacji, gdyż pomysł ich realizacji pojawił się już w latach siedemdziesiątych. Seria składa się z ośmiu części. Każda z tych części ma dominujący temat, na przykład ‘historia kina europejskiego’ czy ‘wielkość Hitchcocka’ albo ‘powołanie kina’. Zarazem nawiązuje do innych części dzieła, co zaznaczone jest powracaniem tych samych tytułów w różnych epizodach, wielokrotnym używaniem w nich tych samych dzieł malarskich i fragmentów filmów, albo różnych fragmentów, ale pochodzących z tych samych filmów, jak również korzystanie z ‘refrenów’ muzycznych. Histoire(s) oparte są na metodzie łączenia filmów oddalonych od siebie, której pionierem był twórca francuskiej filmoteki, Henri Langlois, tyle że zamiast łączyć dwa czy trzy całe filmy, Godard łączy niezliczoną ilość ich fragmentów i wedle bardzo dużej ilości kryteriów. Ostateczny efekt tej metody to poczucie, że film Godarda jest dziełem bardzo spójnym i oryginalnym – nikt w kinie przed nim czegoś w tym stylu nie dokonał.
Ewa Mazierska
1A: Toutes les histoires
1A: Wszystkie historie
Czas projekcji: 52 min.
Format: wideo.
1B: Une Histoire seule
1B: Samotna historia
Czas projekcji: 42 min.
Format: wideo.
2A: Seul le cinéma
2A: Tylko kino
Obsada: Jean-Luc Godard, Serge Daney, Julie Delpy.
Czas projekcji: 26 min.
Format: wideo, beta stereo.
2B: Fatale beauté
2B: Zabójcze piękno
Obsada: Sabine Azéma.
Czas projekcji: 28 min.
Format: wideo, beta stereo.
3A: La Monnaie de l’absolu
3A: Waluta absolutu
Obsada: Alain Cuny.
Czas projekcji: 26 min.
Format: wideo.
3B: Une Vague nouvelle
3B: Nowa fala
Czas projekcji: 27 min.
Format: wideo.
4A: Le Contrôle de l’univers
4A: Kontrola wszechświata
Obsada: Alain Cuny.
Czas projekcji: 27 min.
Format: wideo.
4B: Les Signes parmi nous
Znaki między nami
Czas projekcji: 34 min.
Format: wideo.
Jean-Luc Godard
Reżyser, producent filmowy, aktor, a także krytyk, historyk i teoretyk kina. Powszechnie uważany za najbardziej oryginalnego żyjącego twórcę zachodniego kina. Urodził się 3 grudnia 1930 roku w Paryżu, w burżuazyjnej, protestanckiej, szwajcarsko-francuskiej rodzinie, jako drugie z czwórki dzieci Odile Monod oraz lekarza ogólnego i okulisty, Paula Godarda. Jako nastolatek i młody mężczyzna Jean-Luc sprawiał dużo kłopotów rodzinie. Nie chciał się uczyć, z trudem zdał maturę i kradł, także od własnej rodziny, aż wylądował w więzieniu w Zurychu. W 1949 roku zapisał się na studia antropologiczne na Sorbonie, ale ich nie skończył. Na początku lat 50. zaczął regularnie chodzić do paryskich klubów filmowych i odwiedzać filmotekę (Cinémathèque), założoną przez Henri Langloisa, a także pisać recenzje do pism filmowych, w tym założonej przez Erica Rohmera „La Gazette du Cinéma”, a następnie „Cahiers du cinéma”, posługując się z początku pseudonimem Hans Lucas. W „Cahiers”, gdzie redaktorem naczelnym był André Bazin, spotykał się z jeszcze z François Truffaut, Claudem Chabrolem, Jacques’em Rivettem i Rohmerem, przyszłymi twórcami Nowej Fali i idei „polityki autorskiej”, zgodnie z którą reżyser jest ostatecznym autorem filmu. Pod koniec 1950 roku odbył też z ojcem i siostrą półroczną podróż po Ameryce Północnej i Południowej. W 1954 roku, pracując przy budowie zapory wodnej w Szwajcarii, zrealizował za własne pieniądze swój pierwszy film krótkometrażowy, Operacja: beton (Opération béton). W tym samym roku matka Godarda zginęła w wypadku motocyklowym. W drugiej połowie lat 50. artysta imał się różnych zawodów filmowych i realizował kolejne filmy krótkometrażowe, zwykle poświęcone erotycznym związkom między młodymi kobietami a mężczyznami. W 1959 roku nakręcił Do utraty tchu (À bout de souffle), który miał premierę w następnym roku. Film ten stał się przebojem, tak we Francji, jak i za granicą. Dzięki niemu Godard został uznany za najwybitniejszego twórcę francuskiej Nowej Fali i młodego autora europejskiego kina. W latach 60. kręcił jeden lub dwa pełnometrażowe filmy rocznie, a oprócz tego brał udział w filmach nowelowych. W tym czasie utrwalił swą pozycję głównego twórcy Nowej Fali, ale żaden z jego filmów nie powtórzył komercyjnego sukcesu Do utraty tchu. W większości jego filmów z lat 1960–1966 w głównej roli kobiecej występowała Dunka Anna Karina. Godard poznał ją w 1960 roku, podczas kręcenia Żołnierzyka (Le Petit soldat). W 1961 roku Godard i Karina wzięli ślub. Dwa lata później para ta założyła własną wytwórnię filmową, Anouchka Films, której nazwa wzięła się od zdrobnienia imienia Kariny. W 1967 roku Godard, po rozwodzie z Kariną, ożenił się z Anne Wiazemsky, która zagrała w kilku jego filmach z drugiej połowy lat 60. i początku 70., w tym w Chince (La Chinoise, 1967). Po nakręceniu Weekendu (Week-end) w 1967 roku, Godard zaczął realizować filmy dla telewizji, tak na taśmie 35-milimetrowej, jak i na 16-milimetrowej. W tym czasie również zaczął określać się jako maoista i porzucił kino fabularne na rzecz esejów filmowych badających różne aspekty życia społecznego we Francji i w innych krajach, a także relacje między słowem a obrazem. Pierwszym filmem z tej serii była Radosna wiedza (Le Gai savoir, 1968). Ten okres zbiegł się z radykalizacją nastrojów politycznych we Francji, co doprowadziło do Maja ʼ68 oraz towarzyszącym mu fermentem intelektualnym. W 1969 roku, wraz z grupą młodych francuskich radykałów, takich jak Jean-Pierre Gorin, Godard założył Grupę Dżigi Wiertowa, jeden z kolektywów filmowych powstałych w Paryżu na fali wydarzeń majowych. Ostatnim filmem zrealizowanym z Gorinem był List do Jane (Letter to Jane) z 1972 roku. Filmy Grupy Dżigi Wiertowa kręcone były przeważnie poza granicami Francji i dotyczyły problemów klasy robotniczej w różnych częściach świata. Liczne podróże oraz bliski związek Godarda z Gorinem wpłynęły na rozpad małżeństwa reżysera z Wiazemsky. W czerwcu 1971 roku reżyser uległ ciężkiemu wypadkowi motocyklowemu. Podczas rekonwalescencji opiekowała się nim Szwajcarka Anne-Marie Miéville, którą poznał podczas realizacji nieukończonego filmu o walce Palestyńczyków, Przed zwycięstwem (Jusqu’à la victoire). Od tamtej pory stała się ona jego partnerką w życiu i pracy. W 1973 roku firma Anouchka Films zmieniła nazwę na Sonimage, a Wiazemsky w roli jego dyrektorki została zastąpiona przez Miéville. Jednocześnie Miéville i Godard przenieśli firmę do Grenoble, a następnie do Rolle w Szwajcarii, gdzie oboje mieszkają do dziś. Po rozstaniu z Gorinem, w latach 1972-1979 Godard koncentrował się na produkcjach wideo oraz seryjnych programach, zamówionych przez stacje telewizyjne. W utworach tych Godard i Miéville próbowali zdiagnozować stan francuskiego społeczeństwa, przyglądając się temu, jak funkcjonuje ono w mikroskali rodziny czy szkoły. Ich medium były przeważnie osoby znajdujące się na marginesie zainteresowań polityków: gospodyni domowa w Numer dwa (Numéro deux, 1975) i dzieci we Francja, zabawa dwojga dzieci (France tour détour deux enfants, 1977–1978). W 1979 roku Godard powrócił na ekrany kin Europy i USA filmem Ratuj się kto może [Sauve qui peut (la vie)], który stał się dużym sukcesem artystycznym i komercyjnym, porównywalnym do Do utraty tchu i określanym przez samego Godarda jako jego „drugi pierwszy film”. Historia trójki ludzi próbujących rozpocząć życie od nowa urzekła publiczność precyzyjną narracją i subtelnością psychologiczną. Od czasu Ratuj się kto może większość filmów Godarda osadzona jest w Szwajcarii, w okolicy Rolle. Dotyczy to również Pasja (Passion, 1981), gdzie w roli reżysera produkującego tableaux vivants wystąpił Jerzy Radziwiłowicz. W Pasji zadebiutowała w małej roli Myriem Roussel, która stała się nową muzą Godarda. W latach 80. Godard zrealizował kilka filmów poświęconych znanym mitom, takim jak Imię Carmen (Prénom Carmen, 1983) i Zdrowaś Mario (Je vous salue Marie, 1985). W filmach z tej dekady Godard często grał sfrustrowanego i przegranego filmowca. W latach 80. Sonimage zmieniła nazwę na JLG Films, a następnie, z inspiracji Jacka Langa, socjalistycznego ministra kultury w rządzie francuskim, na Périphéria. Pod koniec lat 80. Godard przystąpił do tworzenia własnej filmowej historii kina. Praca nad nią, polegająca głównie na montowaniu fragmentów znanych filmów i dzieł malarskich oraz opatrywaniu ich własnym komentarzem, zajęła mu dziesięć lat. Ukończone w 1998 roku Historie kina [Histoire(s) du cinéma, 1998], będące medytacją nad historią kina, a także polityczną i społeczną historią XX wieku, uznane zostały za arcydzieło i przyniosły ich twórcy tytuł „mistrza montażu”. Kolejne filmy, a zwłaszcza Pochwała miłości (Éloge de l’amour, 2001), potwierdziły jego wysoką formę i zdolność stawiania widzowi coraz to nowych wyzwań.
Ewa Mazierska
1954 Opération 'Béton' / Operation Concrete
1957 Charlotte et Véronique, ou Tous les garçons s'appellent Patrick / All the Boys Are Called Patrick
1958 Charlotte et son Jules / Charlotte and Her Jules
1960 À bout de souffle / Breathless
1960 Le petit soldat / The Little Soldier
1961 Une femme est une femme / A Woman Is a Woman
1962 Vivre sa vie: Film en douze tableaux / My Life to Live
1962 Les carabiniers / The Carabineers
1963 Le mépris / Contempt
1964 Bande à part / Band of Outsiders
1964 Une femme mariée
1965 Alphaville
1965 Pierrot le fou / Crazy Pete
1966 Masculin, féminin: 15 faits précis / Masculine, Feminine: In 15 Acts
1966 2 ou 3 choses que je sais d'elle / Two or Three Things I Know About Her
1966 Made in U.S.A.
1967 La chinoise / The Chinese
1967 Week End / Weekend
1972 Tout va bien / Everything's All Right
1980 Sauve qui peut (la vie) / Every Man for Himself
1982 Passion
1983 Prénom Carmen / First Name: Carmen
1984 Je vous salue, Marie / Hail Mary
1985 Détective
1987 King Lear
1990 Nouvelle Vague/ New Wave
1991 Allemagne année 90 neuf zéro / Germany Year 90 Nine Zero
1991 Contre l'oubli/ Lest We Forget
1993 Hélas pour moi / Oh, Woe Is Me
1993 Les enfants jouent à la Russie
1995 JLG/JLG - autoportrait de décembr / JLG by JLG
1995 Deuxfois cinquante ans de cinema francais / 2 x 50 Years of French Cinema
1997 Histoire du cinema francais: Seul le cinema
1997 Fatale beaute (tv)
1998 Les signes parmi nous / The Old Place
1998 Histoire(s) du cinema: La monnaie l'absolu
1998 Histoire(s) du cinema: Le controle de l'univers
2000 De l'origine du XXIe siècle / Origins of the 21st Century
2001 Eloge de l'amour / In Praise of Love
2002 Liberte et partie / Liberty and Homeland
2002 Ten Minutes Older: The Cello
2004 Notre musique / Our Music
2010 Film Socialisme / Socialism