Mężowie
Film otwiera sekwencja serii zestawionych ze sobą zdjęć powstałych podczas pikniku czterech rodzin. Żony rozmawiają i zajmują się dziećmi, mężowie błaznują i przyjmują śmieszne pozy. Wkrótce jeden z nich nagle umiera. Mężowie opowiadają o tym, jak trzech przyjaciół stara się poradzić sobie z doświadczeniem niespodziewanej utraty kogoś bliskiego. Mężowie, podobnie jak inne autorskie filmy Cassavetesa, inspirowani byli rzeczywistymi zdarzeniami. W wieku trzydziestu lat niespodziewanie zmarł starszy brat reżysera.
Publiczność przyjęła film z mieszanymi uczuciami. Wygwizdano odtwórców głównych ról, nazywając ich faszystami. Jak tłumaczy krytyk filmowy Marshall Fine, widzowie nie mogli pogodzić się z tym, że Cassavetes nie tylko nie potraktował bezlitośnie klasy średniej, ale nawet nie ocenił swoich bohaterów (M. Fine, Accidental Genius: How John Cassavetes Invented the American Independent Film, Miramax Books, Nowy Jork 2005, s. 231). Szefowie Columbii, która częściowo finansowała produkcję i dystrybuowała film, usunęli 11-minutowy fragment ze sceny picia i wymiotów, uznając go za zbyt brutalny. Jedni krytycy pisali, że Mężowie potwierdzają geniusz Cassavetesa, inni odsądzali reżysera od czci i wiary. Z kolei Betty Friedan, aktywistka ruchu feministycznego, stwierdziła: To zabrzmi dziwnie, ale Mężowie, film zrobiony przez mężczyznę o męskiej miłości wobec innych mężczyzn, jest jedną z najmocniejszych wypowiedzi na temat wyzwolenia kobiet, jakie kiedykolwiek widziałam na scenie czy ekranie („New York Times” nr 1/31/71).
Elżbieta Durys
John Cassavetes
John Cassavetes (1929–1989) – urodzony w Nowym Jorku amerykański aktor i autor filmowy greckiego pochodzenia. Obecnie uznaje się go za twórcę kina niezależnego w Stanach Zjednoczonych. Do filmu, jak twierdził, trafił przypadkiem. Karierę rozpoczął jako aktor w latach 50. XX wieku. Grywał postacie zbuntowanych i niezależnych mężczyzn. Aktorstwo szybko przestało mu wystarczać. Pod koniec dekady, przy pomocy oraz wsparciu finansowym ze strony przyjaciół, nakręcił swój pierwszy autorski film Cienie. Wywołał on niezwykłe poruszenie na Wschodnim Wybrzeżu i w Europie. Sukces Cieni spowodował zainteresowanie ze strony Hollywood. Po kilku bolesnych doświadczeniach podczas kręcenia dwóch filmów (Spóźniony blues i Dziecko czeka) oraz z wilczym biletem Cassavetes wrócił z Hollywood do Nowego Jorku. Kilka lat względnej bezczynności, przeprowadzka do Los Angeles oraz powiększenie rodziny (wraz z aktorką Geną Rowlands tworzyli niezwykły związek; Gena była gwiazdą wielu jego filmów) poprzedziły dojrzały okres jego twórczości. Do Hollywood wracał, by grać, zdobywając w ten sposób fundusze na swoje niezależne filmy. Łącznie nakręcił ich dziewięć. Prócz Cieni są to kolejno: Twarze, Mężowie, Minnie i Moskowitz, Kobieta pod presją, Zabójstwo chińskiego bukmachera, Premiera, Gloria, Strumienie miłości. Zmarł w 1989 roku po wielu latach zmagań z marskością wątroby.
Filmy Cassavetesa od początku budziły kontrowersje. Podczas gdy w Stanach traktowano je z rezerwą, w Europie odnosiły sukcesy i zbierały nagrody. Chcąc je jak najogólniej scharakteryzować, można by przywołać określenie Krzysztofa Mętraka. Pisząc o dziełach amerykańskiego twórcy, powiedział, że jest to miazga Cassavetesa. Można to rozumieć na wiele sposobów. Cassavetes odrzucał wszystkie konwencje dotyczące sposobu przedstawiania i poruszanych tematów, serwując widzowi miazgę. Reżyser nie sugerował prostych rozwiązań. Mimo że poruszał bardzo bolesne kwestie często w bardzo bolesny sposób, nie podsuwał na koniec rozwiązania, ale właśnie miazgę. Wreszcie widz, który zdecyduje się wejść w świat Cassavetesa, po obejrzeniu jego filmów będzie się czuł, jakby zrobiono z niego miazgę.
1959 Cienie / Shadows
1961 Spóźniony blues / Too Late Blues
1963 Dziecko czeka / A Child Is Waiting
1968 Twarze / Faces
1970 Mężowie / Husbands
1971 Minnie i Moskowitz / Minnie and Moskowitz
1974 Kobieta pod presją / A Woman Under the Influence
1976 Zabójstwo chińskiego bukmachera / The Killing of a Chinese Bookie
1977 Premiera / Opening Night
1980 Gloria
1984 Strumienie miłości / Love Streams
1986 Wielki kłopot / Big Trouble
Filmy telewizyjne / TV films
Johnny Staccato, odcinki / TV episodes: Murder for Credit (1959), Evil (1959), A Piece of Paradise (1959), Night of Jeopardy (1960), Solomon (1960)
The Lloyd Bridges Show, odcinki / TV episodes: A Pair of Boots (1962), My Daddy Can Beat Your Daddy (1963)
Bob Hope Presents Chrystler Theatre, odcinek / TV episode: In Pursuit of Excellence (1966)
Columbo, odcinek / TV episode: Etiuda w czerni / Étude in Black (1972)