Paradygmat
Inspiracją do powstania Paradygmatu był esej Leszka Kołakowskiego Czy diabeł może być zbawiony? Rozprawa o naturze zła została ubrana w melodramatyczno-kryminalną fabułę. Młody student teologii jest przekonany, że człowiek z natury jest dobry, zaś piekło jest puste. Naiwnie aspiruje do bycia nieposzlakowanym moralnie, idąc jednocześnie na drobne kompromisy. Znajomość z diabolicznym producentem broni, a zarazem filantropem, prowadzi do wydarzeń przypominających perwersyjną grę. Hubert wplątuje się w ciąg zdarzeń, za sprawą których przekonuje się, że był w błędzie - odkrywa zło w sobie samym. Nawet kierując się szlachetnymi pobudkami, może stać się sprawcą uczynków, o których popełnienie nigdy by się nie podejrzewał. Biblijne słowa, mówiące o tym, że Szatan przybiera czasem postać Anioła Światłości, okazują się dojmująco prawdziwe, zarówno w odniesieniu do życia jednostki, jak i do mechanizmów społecznych. Szatanem w społecznym wymiarze jest w Paradygmacie rewolucja. Jak wspomina Zanussi, ten motyw wywołał po premierze irytację w środowisku lewicującej inteligencji, zwłaszcza we Włoszech.
Mirella Napolska